“Iemand moest het doen.” Het studentenverzet.
In Juni 1942 werden de eerste van de in totaal zes pamfletten*verspreid in München. Ze waren afkomstig van een studentenkring, die zichzelf de Weisse Rose noemde.
De leiding bestond uit vijf studenten: Jürgen Wittenstein, Hans en zijn zuster Sophie Scholl,Christoph Probst, Willie Graf, en Alexander Schmorell. Op het einde zouden er circa dertig leden gearresteerd worden. En de hoogleraar Kurt Huber, hij was hoogleraar muziekwetenschappen, psychologie en filosofie aan de universiteit van München en hij was erg geliefd bij zijn studenten. Hij kon het dan ook goed vinden met Hans Scholl, wiens zuster Sophie hij les gaf.
Van oorsprong was de Weisse Rose in 1938 in het leven geroepen door Jürgen Wittenstein als een groep hechte vrienden, die allemaal dezelfde interesses deelden op gebied van kunst, muziek en literatuur. In 1942 kreeg de groep onder leiding van Hans Scholl een nieuwe bestemming dankzij de inspirerende preken van Bisschop Galen tegen het euthanasieprogramma van de Nazi’s: het werd een verzetsgroep, die de Duitse bevolking opriep tot geweldloos verzet tegen het Nazi-regime. Men deed dit door middel van het verspreiden van vlugschriften, die vol stonden met citaten van klassieke schrijvers, zoals Schiller en Goethe.
Hans Scholl was samen met zijn zuster Sophie in het begin -zoals zovelen- vrij enthousiast over het nationaal-socialisme. Hans was lid van de Hitler-Jugend en Sophie van de BDM, een vrouwelijke tegenhanger van de Hitler-Jugend. Doch hun mening veranderde nadat ze steeds meer geconfronteerd werden met bruut geweld en racistische ideeën.Hans verliet de HJ en werd lid van een andere jongerenbeweging. Dit werd echter door de Nazi’s gezien als een illegale daad, want andere jeugdbewegingen waren inmiddels verboden. Ook vader Scholl was al gearresteerd, omdat hij zich negatief uitgelaten had over het nazistische bewind. En zo werden de twijfels steeds groter.
Hans was medicijnen gaan studeren, maar moest daarnaast ook in dienst evenals zijn medestudenen en vrienden. Aan het Oostfront aanschouwden ze de wreedheden van de SS en bij thuiskomst spraken ze hierover met professor Huber. Deze man was ook al een fervent anti-nazi en hij sloot zich onmiddelijk aan bij het studentenverzet. Een groot deel van het vijfde vlugschrift werd van zijn hand en het zesde schreef hij helemaal.
Sophie, die biologie en filosofie was gaan studeren aan dezelfde universiteit, sloot zich al heel snel aan bij de kring van haar broer en samen droegen ze in 1943 de zorg voor de verspreiding van het zesde pamflet in de hal van de universiteit.
Die bewuste morgen was het nog vroeg, er waren geen studenten aanwezig, maar wel de concierge. Hij was erg nationaal-socialistisch gezind en hij liet broer en zus Scholl arresteren. Ze werden overgebracht naar de gevangenis van de Gestapo en aan vele verhoren onderworpen.
Het proces dat daarop plaats vond, diende onder rechter Roland Freisler, één van de meest gevreesde rechters. Hans, Sophie en Christoph Probst werden veroordeeld tot de guillotine. Later werd ook de rest van de groep gearresteerd. Alleen Jürgen Wittenstein wist te ontsnappen aan een executie.
* Voor de Nederlandse vertaling van de pamfletten, zie hier
Bronnen:
Scholl, Inge- de Witte Roos-2005;
A conversation with Jürgen Wittenstein
Die Weisse Rose nader beschouwd.
Het was wellicht naïef te denken dat verzet van echte betekenis te plegen viel door middel van pamfletten. Maar niet iedereen durfde het risico aan van aanslagen plegen. Toch getuigde het studentenverzet ook van moed. Het was immers allang bekend dat voor één verkeerd woord al een arrestatie uitgevaardigd kon worden. Dat hadden de Scholls van dichtbij mee gemaakt, toen hun vader gearresteerd werd wegens negatieve uitlatingen.
Wel dient gezegd te worden dat het aandeel van de beide Scholls schromelijk overdreven wordt. Ieder kernlid had een gelijk aandeel in het studentenverzet. Christoph Probst had zelfs de verantwoordelijkheid al voor een gezin, hij had drie kinderen. Maar hij deed niettemin mee. En hoogleraar Huber zette zijn carrière op het spel door zich in te laten met de Weisse Rose.
Stond de Weisse Rose alleen in haar verzet? Nee, er waren al diverse malen besprekingen geweest om de groep uit te breiden. Dit contact verliep via Falk Harnack, hij zat ook in het studentenverzet en zijn oudere broer Arvid was één van de belangrijke figuren van die Rote Kapelle. Harnack wilde hen ook in contact brengen met de Bonhoeffers. Arrestaties verhinderden dit voornemen.
Het laatste vlugschrift werd door Helmuth von Moltke, leider van de Kreisauer kring, naar Engeland gesmokkeld. Vandaar werd het door de RAF, d.i. Engelse luchtmacht uitgestrooid over Duitsland.
Bronnen:
Nelson, Anne- Het Rode Orkest
Het andere Duitsland in de Tweede Wereldoorlog. 